ماهی های خلیج فارس

ماهی حلوا سفید یا زبیدی:

خوزستانی ها به حلوا، زبیده می گویند و زبیدی در زبان عربی از زبده گرفته شده به معنای برگزیده.
این ماهی کتابی شکل و چهار گوش است به رنگ نقره فام، فلس بسیار نرمی دارد که با مالش دست برداشته می شود. برای تمیز کردن آن کافی است شکافی در زیر گوش آن بدهید و آبشش ها را با انگشت بیرون بکشید.
سر و دم ماهی را نیز لازم نیست ببرید. معمولاً این ماهی را به صورت شکم خالی در روغن سرخ می کنند.

ماهی صبیتی:

شبیه سنگسر است.پشت این ماهی قهوه ای یا خاکستری مایل به نارنجی است. زیر شکمش سفید است. این ماهی برای سرخ کردن و قلیه مناسب است. 

ماهی سرخو:

شبیه سنگسر است. رنگ آن نارجی است. گوشت سفید و لطیف دارد.
برای سرخ کردن و قلیه مناسب است. 

ماهی خارو:

پوست صاف به رنگ نقره ای درخشان دارد. تسمه ای شکل است. 
چنانکه از نام این ماهی پیداست، تیغ فراوان دارد ولی خارهای آن درشت است. این ماهی را می توان کبابی کرد. فیله آن برای سرخ کردن مناسب است.

ماهی تن:

برخی از گونه های این خانواده در آب های جنوب کشور ما زندگی می کنند. این ماهی دارای سرعت زیادی هنگام شنا کردن هستند. اگر این ماهی را در استخرهای کوچک، آکواریوم یا در محیطی قرار داد که از شنا کردن آنها جلوگیری به عمل آید بدون شک فوراً خواهند مُرد. این ماهی بیشتر به صورت کنسرو تهیه می کنند، کنسرو این ماهی بین کنسرو ماهی ها از معروفیت خاصی برخوردار است.

ماهی راشکو:

شکل دوکی، پوست نقره ای روشن با فلس کوچک، دم دو فاق، اطراف چشم و پوزه آن گاهی به رنگ سرخ است. راشکو ماهی مرغوب جنوب است. ضایعات آن کم است. گوشت آن سفید و لطیف است. برای هر نوع پخت و پز سرخ کرده، بخار پز، کبابی، قلیه مناسب است.

ماهی سنگسر:

ماهی کتابی شکل، پوست نقره ای گاهی به سرخی می زند. فلس درشت، استخوان نسبتاً زیاد دارد. فیله سنگسر را می توان سرخ کرد و برای قلیه و کبابی هم مناسب است.

ماهی شانک:

از خانواده صبیتی است. این ماهی برای قلیه مناسب است و فیله آن برای سرخ کردن خوب است.

ماهی شیر:

ماهی دوکی شکل، درشت و کشیده از خانواده، تن با پوزه باریک و دم باز، پوست آن نازک و صاف، به رنگ سربی نقره ای دارد. گوشت خام آن صورتی کمرنگ است. این ماهی تقریباً بی خار است. گوشت فراوان دارد. ضایعاتش کم است. این ماهی را می توان به صورت سرخ کرده، بخارپز، کبابی و شکم گرفته پخت.

ماهی شوریده:

دوکی شکل ظریف و کشیده با فلس ریز نقره ای. گوشت آن سفید و کم خار است و پس از پخت، نرم و لطیف است. شوریده را درسته و با شکم خالی می توان سرخ کرد.

ماهی صافی:

ماهی لوزی و کتابی است به رنگ سربی تیره، گوشت سفت و نسبتاً کم چربی دارد. برای سرخ کردن و بخار پز مناسب است.

صبور ماهی:

صبور ماهی رودخانه است، کتابی شکل، رنگ نقره ای درخشان، فلس درشت، گوشت پر چرب خوشمزه، ولی با خارهای ریز فراوان. پخت این ماهی بیشتر به صورت کبابی و شکم گرفته مناسب است.

ماهی کفال قرمز:

جزء بهترین ماهی های دریای جنوب به حساب می آیند. البته بعضی مواقع برخی از آنها ممکن است باعث اشتباه شوند. مثلاً ماهی کفال قرمز به هیچ وجه جزء کفال های معمولی نبوده و اسم علمی، شکل ظاهری، رنگ، طعم آن کاملاً متفاوت با کفال است. توجه داشته باشید هنگام تمیز نمودن نباید جگر این ماهی را دور انداخت زیرا از ارزش غذایی خاصی برخوردار است.

ماهی حلوا سیاه:

این ماهی به حلوا سفید شباهت دارد. پوست آن خاکستری تیره است. گوشت حلوا سیاه به لطافت حلوای سفید نیست ولی مزه آن بسیار خوب است.

ماهی هامور:

هامور نام عمومی چندین ماهی خوب خلیج فارس و دریای عمان است. هامور قهوه ای خالدار زیباترین نوع هامور است. این هامور را برای میهمانی های بزرگ به صورت درسته کبابی می کنند. گوشت هامور پس از پختن سفید و نسبتاً سفت است. پوست هامور لعاب فراوان دارد و برای همین موقع پخت قلیه، از پوست آن صرف نظر نمی کنند. گوشت هامور برای سرخ کردن، قلیه، بخارپز و کبابی مناسب می باشد.

ماهی قباد:

از خانواده ماهی تن است. گوشت سفید و پر چربی و لطیف دارد ولی زود تازگی خود را از دست می دهد. قباد را به صورت کبابی، بخار پز، سرخ کرده مصرف می کنند.

ماهی سکن:

دوکی شکل، رنگ فولادی بسیار تیره دارد. گوشت پر چرب این ماهی مناسب است برای سرخ کردن، قلیه، کبابی، بخارپز.

ماهی ساردین:

اولین ماهی که از آن کنسرو ماهی تهیه گردید، ساردین بود.برای تهیه کردن ماهی را پس از پاک کردن در بخار روغن پخته و در همان روغن بسته بندی می کنند.

میگو:

میگوی خلیج فارس عبارت است از میگوی صورتی، قهوه ای، ببری یا خالدار. مرغوب ترین میگوی جهان پس از میگوی مکزیک، میگوی خلیج فارس است. قابل ذکر است که میگو هر چه درشت تر باشد، مرغوب تر است. میگو در بازار معمولاً به صورت یخ بسته، تازه و خشک موجود است. اگر خریدار میگوی خشک بودید، توجه داشته باشید که پوسیده و فاسد نباشد. نشانه پوسیدگی آن این است که حالت خمیری دارد. میگوی خشک سالم، حالت چرم مانند دارد و اگر در دست آن را بکشید، به آسانی تکه نمی شود.

ماهی خاویار

تاریخچه شیلات

پرورش انواع آبزیان (انواع ماهی و میگو)، صید آبزیان در آب های شمال وجنوب کشور، فرآوری محصولات دریایی و توزیع و فروش آن در بازارهای داخلی و بین المللی ، مجموعه فعالیت اقتصادی سودآوری را تشکیل می دهد

پرورش انواع آبزیان (انواع ماهی و میگو)، صید آبزیان در آب های شمال وجنوب کشور، فرآوری محصولات دریایی و توزیع و فروش آن در بازارهای داخلی و بین المللی ، مجموعه فعالیت اقتصادی سودآوری را تشکیل می دهدکه ضمن ایجاد اشتغال برای مهارت های گوناگون نیروی انسانی ، درآمد ارزی مناسبی را نیز برای اقتصاد کشور به ارمغان می آورد.

صید و صیادی در آب های شمال و جنوب کشور، سابقه ای طولانی دارد. اماپرورش آبزیان (انواع ماهی و میگو) بیش از یک دهه در ایران قدمت ندارد.در حالی که زمینه های بسیار مستعدی برای سرمایه گذاری و شکوفایی این بخش موجود است . در خصوص صنایع فرآوری تولیدات دریایی (انجماد،بسته بندی ، تبدیل و تولید انواع غذاهای دریایی و...) نیز می توان گفت ، تقریباکار مهمی در اقتصاد کشور صورت نگرفته ، در حالی که فعالیت های این بخش از صنعت شیلات ، ارزش افزوده بسیار بالا، زمینه گسترده برای صدورفرآورده ها به بازارهای جهانی و ایجاد اشتغال مولد و پایدار در کشوردربردارد و ضرورت دارد در این زمینه فعالیت های عمده ای صورت پذیرد.

در خصوص زمینه های آبزی پروری و صید و صیادی در ایران ، زمینه های مستعد برای سرمایه گذاری صادرات گرا در زیربخش شیلات ، مسایل مربوطبه آموزش ، مطالعات و تحقیقات و...، خبرنگار نشریه ,بررسی های بازرگانی , بادکتر مهران یاسمی مدیر گروه شیلات مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی وزارت جهاد سازندگی و دبیر هسته برنامه ریزی آموزشی شیلات ایران ، گفت وگوی جذابی دارد که با هم می خوانیم .

ریشه لغوی شیلات و سابقه آن در ایران را به طور اختصار بیان فرمایید.

ریشه لغوی شیلات از کلمه ,شیل , است . ,شیل , ابزار صیدی بود که جهت صید ماهیان سفید در شمال کشوراستفاده می شد و جمع آن شیلات است .

در زمان محمدشاه قاجار، دولت نیازمبرمی به پول داشت ، در نتیجه امتیازبهره برداری از ذخایر دریای خزر درمقابل ۶۵ هزار ریال در سال به شخصی به نام ,عبدل , از اتباع روسیه واگذار شد.

در سال ۱۲۵۵ شخصی به نام ,لیانازوف , در قبال پرداخت سالانه ۵۰۰هزار ریال تا ۲۷ سال بهره برداری ازآب های دریای خزر را به عهده گرفت .پس از وی این قرارداد به پسرش منتقل شد.

پس از وی مدتی نیز شخصی به نام ,وانتسف , از حوزه جنوبی دریای خزربهره برداری کرد.

از سال ۱۳۰۶ شرکت مختلط ماهی ایران و شوروی برای مدت ۲۵ سال ازذخایر آبزی دریای خزر بهره برداری کرد.

از سال ۱۳۳۱ تا ۱۳۴۶ شرکت سهامی شیلات ایران زیرنظر وزارت کشاورزی و منابع طبیعی کار بهره برداری از دریای خزر را عهده دار شد. قبلا این شرکت تحت پوشش وزارت دارایی بود.با انحلال این وزارتخانه ، شرکت سهامی شیلات ایران زیر نظر وزارت کشاورزی قرار گرفت ، اما در سال ۱۳۶۶ با پیام حضرت امام خمینی (ره ) این شرکت به وزارت جهاد سازندگی الحاق گردید و تاامروز نیز زیرنظر این وزارتخانه انجام وظیفه می کند.

محصولات صادراتی دریایی ایران کدامند؟

صادرات آبزیان دریایی ایران دردو بخش محوریت پیدا می کند.

۱) آبزیان دریای خزر که به طور عمده شامل خاویار و گوشت ماهیان خاویاری است .

۲) آبزیان آب های جنوبی ایران که به طور عمده میگو است . از دریای عمان و منطقه چابهار نیز ,لابستر, و برخی ماهیان دریایی چون ,حلواسفید, صید وصادر می شود. گوشت ماهی حلوا سفیددر کشورهای عربی خواستاران زیادی دارد.

دوره های آموزش در بدنه شیلات را اعلام فرمایید.

آموزش ها در دو بخش خلاصه می شود:

۱) آموزش های کوتاه مدت که شاغلین زیر بخش شیلات طی آن آموزش می بینند.

۲) آموزش های بلندمدت که دانشجویان در مقاطع کاردانی وکارشناسی در سه گرایش به این شرح آموزش می بینند.

الف ) تکثیر و پرورش آبزیان دررشته های میگو و ماهی

ب ) عمل آوری فرآورده های شیلاتی

ج ) فناوری صید و بهره برداری

در بحث کارشناسی ارشد نیز تدوین و تصویب دوره های ارزیابی وبهره برداری از ذخایر آبزیان ، مدیریت شیلاتی با گرایش توسعه آبزی پروری وتوسعه ماهی گیری در دستور کار هسته برنامه ریزی آموزشی شرکت شیلات ایران قرار دارند.

آیا آموزش های انجام شده درارتقاء سطح تولید و صادرات آبزیان اثرات ملموس داشته است ؟

به دلیل آنکه دانشجویان هنگام آموزش در مزارع پرورش ماهی و میگوفعالیت می کنند و آموزش عملی نیزمی بینند، رقم تولید میگو که قبل ازآموزش ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار بود،اینک به ۲ تا ۲,۵ تن در هکتار افزایش یافته است .

وارد شدن این افراد به عرصه کارحتی در زمینه پرورش ماهی نیز تولید راافزایش داده است . در ضمن دانشجویانی که در زمینه کنترل کیفی اشتغال به کاردارند، سیستمهای روز جهانی را در کنترل کیفیت به کار می برند.

امروزه سیستم های تحلیلی کنترل بهداشتی (HACCP) و تولیدات خوب کارخانه ای (GMP) در بسیاری ازشرکت ها و صیدگاه های پرورش ماهی ومیگو رعایت می شوند.

این سیستم های کنترل کننده مدت دوسال است که در صیدگاه های دریای خزربه کار رفته و بهبود مرغوبیت و افزایش قیمت خاویار ایران را به دنبال داشته است .

در زمینه ارتقاء سطح صادرات نیزفناوری صید در زمینه میگو و ماهی به کسانی که در امر صادرات اشتغال دارند،آموزش داده می شود. برای آموزش های فناوری صید، از اساتید خارجی نیزاستفاده می شود.

برای مثال در زمینه پرورش ماهیان سردابی ، اساتیدی از انگلیس به ایران آمدند و در یک دوره ۱۵ روزه فراگیران را آموزش دادند و نقاط کور تولید وصادرات را برای این گروه روشن کردند.

در زمینه بیماری های میگو نیزدوره های آموزشی متعدد کوتاه مدت برگزار شد تا مبنای افزایش توان تولید دراستخرهای پرورشی باشد. در این زمینه نیز از اساتید خارجی استفاده شد.

به تازگی نیز یک استاد روسی درزمینه شیوه های جدید صید و صیادی درشمال و جنوب کشور و اصلاح ساختارصید و صیادی آموزش داد. در این دوره آموزشی راه های ارتقاء ارزش افزوده این بخش با تأکید بر توسعه پایدار وبه کارگیری بهترین روش صید که با محیطدریایی ایران سازگار باشد، آموزش داده شد.

به عبارتی در این دوره به فراگیران آموزش داده شد که چگونه می توان صیدبیشتر، ارزش افزوده بیشتر و کیفیت بالاتری را از محصولات آبزی به دست آورد.

در حال حاضر نیز در کلیه دوره های شیلاتی دروس اقتصاد و بازاریابی آبزیان گنجانده شده است که در آنها اصول وروش های اقتصادی و توجه به امربازاریابی آموزش داده می شود.

در آینده درنظر است در دوره های علمی کاربردی ، دوره بازاریابی آبزیان دایر شود.

در کشورهای صاحب نام درصنعت شیلات چند نوع غذا و فرآورده دریایی قابل تولید وجود دارد؟

در کشورهای پیشرفته در امرشیلات بیش از ۱۵۰ نوع غذا و فرآورده دریایی تولید می شود. در ایران به دلیل نوپا بودن صنعت شیلات و سوق نیافتن نیروهای تخصصی به سمت صنایع فرآوری محصولات شیلاتی ، از تولیدبسیاری از فرآورده های شیلاتی محروم هستیم . در ایران فقط ماهی سرخ کرده وکنسرو شده جزو فرآورده های دریایی شناخته شده است و مورد مصرف قرارمی گیرد. اما در کشورهای صاحب صنعت شیلات ، انواع کالباس ، سوسیس ،ژامبون ، سالامی و سورومی از ماهی ،انواع کتلت و گوشت های چرخ شده ماهی و... تولید و عرضه می شود.

اگر صنعتگران ایرانی به بخش فرآوری محصولات دریایی وارد شوند،به راحتی می توان سالانه رقمی حدود یک میلیارد دلار از صادرات فرآورده های شیلات به دست آورد.

شایان ذکر است که چون فاصله بین ایستگاه های صید تا ایستگاه های فرآوری در ایران طولانی است و روش های نگهداری و عمل آوری مناسب وجودندارد، بسیاری از محصولات دریایی ایران وقتی به ساحل می رسند، از لحاظاستاندارد جهانی فاسد شده محسوب می شوند و نمی توان از آنها برای فرآوری استفاده کرد. این گونه محصولات به اجبار به آرد ماهی و یا روغن ماهی تبدیل می شوند.

به نظر می رسد باید با سرمایه گذاری روی این زیربخش و به کارگیری متخصصان آموزش دیده ، از این معضل جلوگیری کرد تا به یک ارزآوری وسودآوری عظیم دست یافت .

برای مثال ، تخم ماهی های خاویاری ایران در دنیا خواهان زیادی دارد و تا هرکیلو ۱۲۰۰ دلار صادر می شود. اما اگربتوان گوشت این نوع ماهی را در برودت زیر ۷۰ درجه سانتیگراد نگهداری کرد،کشور ژاپن آن را هر کیلو تا ۵۰ دلارخریداری می کند.

باید دقت داشت که انجماد جزوصنایع فرآوری محسوب می شود ومی تواند صادرات محصولات غذایی دریایی را گسترده تر سازد و ایران از این صنعت محروم است .

اگر سیستم های سنتی عمل آوری فرآورده های غذایی دریایی که فعلا درایران مرسوم است را با فن آوری روزهماهنگ کنیم ، زمینه سودآوری وارزآوری زیادی برای صادرکنندگان محصولات دریایی فراهم خواهد شد.

ارزآوری حاصل از فرآوری محصولات دریایی برای صادرکنندگان ایرانی چه میزان خواهد بود؟

همان طور که اشاره شد، بیش از۱۵۰ نوع غذای دریایی می توان تولیدکرد که تولید و صدور انواع غذاهای دریایی برای ایران ارزش بالایی رادربرخواهد داشت .

برای مثال ، ایران سالانه حدود ۶۰تن خاویار صادر می کند. هر ماهی خاویاری لااقل باید ۳۵ کیلو وزن داشته باشد که بتوان از آن یک کیلو خاویاراستحصال کرد. در نتیجه در کناراستحصال این میزان خاویار، ۲ میلیون ویکصدهزار کیلو گوشت ماهی خاویاربه دست می آید. اگر میزان گوشت ماهی خاویاری با انجماد زیر ۷۰ درجه سانتی گراد به ژاپن صادر شود، و هرکیلوی آن ۵۰ دلار ارزآوری داشته باشد،از صدور گوشت ماهی خاویاری ۱۰۵میلیون دلار عاید کشور می شود. این مربوط به یک قلم صادرات گوشت آبزیان فرآوری شده است . مردم ژاپن گوشت ماهی های خاویاری در انجماد ۷۰ درجه را به صورت خام مصرف می کنند.

در ایران می توان ده ها نوع غذا ازانواع ماهی هایی چون کیلکا، تن و... تولیدو صادر کرد.

صادرات آبزیان زنده دریایی مانندلابستر، ۲۰ برابر قیمت آن به صورت منجمد شده است . از جلبک های دریایی که در منطقه چابهار به وفور یافت می شود، انواع سوپ ها و مواد دارویی رامی توان تولید کرد.

کشورهای چین و ژاپن از خواستاران جدی انواع جلبک ها هستند و ژاپنی ها درامتحانات آزمایشگاهی خود از نوعی ازاین جلبک ها که در آب های جنوبی ایران است ، به طور فراوان استفاده می کنند.

در کشور فرانسه از اندام زاید لابسترکه همان شاه میگو است ، برای تولیدوسایل آرایشی استفاده می کنند

در ایران چنین محصولات دریایی به وفور یافت می شود، در نتیجه فن آوری آن را می توان به راحتی وارد کرد.

البته در این زمینه ها ضعف نیروی انسانی متخصص وجود دارد که چنانچه نیروی انسانی متخصص ایرانی به این صنایع پیوند بخورد، سود کلان ارزی به دنبال خواهد داشت .

آیا گیاهان آبزی در ایران درموقعیت صادرات قرار دارند؟

از آب های دریای عمان می توان درسطح گسترده ای گیاهان آبزی برداشت کرد. در سال ۱۳۷۴ یک تیم ژاپنی درچابهار از نزدیک با گیاهان آبزی این منطقه آشنا شد و سرپرست این تیم آرزوداشت که چابهار دست آنها باشد تابتوانند از این گیاهان آبزی استفاده صنعتی کنند.

در ایران علاوه بر انواع ماهی ها وخاویار که جای خود را در بازارهای جهانی باز کرده است ، در مباحث تخصصی مانند گیاهان آبزی می توان فعالیت بین المللی کرد و وارد بازارهای جهانی شد.

آمار به دست آمده نشان می دهد درسال بیش از ۴ میلیون تن از انواع گیاهان آبزی در سراسر جهان کشت و پرورش داده می شود. در این راستا جلبک های دریایی ایران که به طور طبیعی در چابهاریافت می شود، جایگاه ویژه ای در صنایع پزشکی و غذایی در بازارهای جهانی دارند.

یک شاخه کوچک از یک گیاه دریایی در داخل یک آکواریوم زینتی درایران بیش از ۳۵ هزار تومان خرید وفروش می شود.

عنوان دومین مطلب آزمایشی من

این متن دومین مطلب آزمایشی من است که به زودی آن را حذف خواهم کرد.

زکات علم، نشر آن است. هر وبلاگ می تواند پایگاهی برای نشر علم و دانش باشد. بهره برداری علمی از وبلاگ ها نقش بسزایی در تولید محتوای مفید فارسی در اینترنت خواهد داشت. انتشار جزوات و متون درسی، یافته های تحقیقی و مقالات علمی از جمله کاربردهای علمی قابل تصور برای ,بلاگ ها است.

همچنین وبلاگ نویسی یکی از موثرترین شیوه های نوین اطلاع رسانی است و در جهان کم نیستند وبلاگ هایی که با رسانه های رسمی خبری رقابت می کنند. در بعد کسب و کار نیز، روز به روز بر تعداد شرکت هایی که اطلاع رسانی محصولات، خدمات و رویدادهای خود را از طریق بلاگ انجام می دهند افزوده می شود.

عنوان اولین مطلب آزمایشی من

این متن اولین مطلب آزمایشی من است که به زودی آن را حذف خواهم کرد.

مرد خردمند هنر پیشه را، عمر دو بایست در این روزگار، تا به یکی تجربه اندوختن، با دگری تجربه بردن به کار!

اگر همه ما تجربیات مفید خود را در اختیار دیگران قرار دهیم همه خواهند توانست با انتخاب ها و تصمیم های درست تر، استفاده بهتری از وقت و عمر خود داشته باشند.

همچنین گاهی هدف از نوشتن ترویج نظرات و دیدگاه های شخصی نویسنده یا ابراز احساسات و عواطف اوست. برخی هم انتشار نظرات خود را فرصتی برای نقد و ارزیابی آن می دانند. البته بدیهی است کسانی که دیدگاه های خود را در قالب هنر بیان می کنند، تاثیر بیشتری بر محیط پیرامون خود می گذارند.